Լինում է մի սար,
Էն սարում մի ծառ,
Էն ծառում փչակ,
Փչակում մի բուն,
Բնում երեք ձագ,
Ու վրեն Կըկուն։
— Կո՛ւկու, կո՛ւկու, իմ կուկուներ,
Ե՞րբ պիտի դուք առնեք թևեր,
Թռչե՜ք, գնաք,
Ուրախանաք…
Երգում էր մարիկ Կկուն.
Մին էլ, ըհը՛, Աղվեսն եկավ.
— Էս սարը իմն է,
Էս ծառը իմն է,
Ծառում փչակ կա,
Փչակում՝ մի բուն,
Էս ո՞վ է եկել
Տիրացել թաքուն։
Ախ դու Կկու, հիմա՛ր Կկու,
Քանի՞ փոքրիկ ձագ ունես դու։
— Երեք հատ ձագ, աղա Աղվես։
— Երեք հատ ձագ ցույց կտամ քեզ։
Ու չե՞ս ասել, դու, անամոթ,
Մինը ծառա ղկես ինձ մոտ։
Ձգի շուտով մի հատը ցած,
Թե չէ՝ կացինս հրեն սրած,
Գնամ բերեմ,
Ծառը կտրեմ…
— Վա՜յ, չկտրես,
Աստված սիրես,
Էս մինն ահա
Տար քեզ ծառա,
Միայն թե էդպես
Մի ջնջիլ մեզ
Բնով–տեղով,
Ամբողջ ցեղով։
Խնդրեց մարիկ Կկուն ու ձագերից մինը ձգեց ներքև։
Աղվեսը՝ հա՛փ, առավ գնաց։
— Վայ–վա՜յ, դու–դո՜ւ,
Իմ լավ կուկու.
Ո՞ր սև սարում,
Ո՞ր անտառում,
Ո՞ր թփի տակ
Կորար մենակ…
Վայ–վա՜յ, դու–դո՜ւ,
Իմ խեղճ կուկու…
Լաց էր լինում մարիկ Կկուն, մին էլ, ըհը՛, Աղվեսը ետ եկավ։
— Էս սարը իմն է,
Էս ծառը իմն է,
Ծառում փչակ կա,
Փչակում՝ մի բուն,
Էս ո՞վ է եկել
Տիրացել թաքուն։
Ախ դու Կկու, հիմար Կկու,
Քանի՞ փոքրիկ ձագ ունես դու:
Երկու հատ ձագ, աղա Աղվես:
— Երկու հատ ձագ ցույց կտամ քեզ:
Ա՛խ, չարամիտ դու ավազակ,
Ի՜նչ խաբար է, երկո՜ւ հատ ձագ.
Ի՜նչ, ուզում էս էստեղ զոռով
Լցնես ամբողջ կկուներո՞վ…
Ձգի շուտով մի հատը ցած,
Թե չէ՝ կացինս հրեն սրած,
Գնամ բերեմ,
Ծառը կտրեմ…
— Վա՜յ, չկտրես,
Աստված սիրես,
Էս էլ առ տար,
Ու թող դադար՝
Վերջինը գեթ
Մնա ինձ հետ…
Աղաչեց մարիկ Կկուն ու երկրորդ ձագն էլ ձգեց ներքև:
Աղվեսը՝ հա՛փ, էս էլ առավ ու գնաց:
— Վայ-վա՜յ, վույ-վո՜ւյ,
Ընչի՞ համար
Եկա ես սար,
Բուն շինեցի,
Ձագ հանեցի…
Աղվեսն եկավ,
Տարավ, կերավ,
Երկու, երկու,
Կուկու… կուկու…
Լաց էր լինում մարիկ Կկուն:
Էս միջոցին — ղա՜, ղա՜, ղա՜, Ագռավն անց էր կենում
էն կողմերով: Լսեց Կկվի լացի ձայնը:
— Էդպես տխուր ու զարհուրիկ
Ի՞նչ ես լալիս, Կկու քուրիկ:
— Ինչպես չլամ, ա՛ սանամեր.
Աղվեսն եկավ էն սրտամեռ,
Գլխիս էսպես փորձանք բերավ,
Ձագուկներըս տարավ, կերավ:
— Վո՜ւյ իմ աչքին, անխելք Կըկու,
Ինչպես իզուր խաբվել ես դու
Սուտ խոսքերից չար Աղվեսի:
Ոն՜ց թե սարը իմն է՝ կասի:
Ո՞վ է տըվել էն լրբին սար.
Սարն ամենքիս է հավասար…
Ո՞վ կթողնի վեր կենա նա
Ամբողջ սարին գա տիրանա,
Անունը տա սրած կացնի,
Սրան-նրան սուտ վախեցնի,
Ու մինն էսօր, մյուսը—երեկ,
Ձագեր տանի, ուտի մեկ-մեկ…
Սև գրողի էն տարածին
Ո՞վ է տվել սրած կացին:
Մին էլ որ գա ու սպառնա,
Մի՛ վախենա, քշի գնա:
Էսպես ասավ Ագռավն ու թռավ գընաց: Ահա կրկին
Աղվեսն եկավ:
— Էս սարը իմն է,
Էս ծառը իմն է…
Հազիվ էր ասել, Կկուն բնից գլուխը հանեց՝
— Սուտ ես ասում, դու խաբեբա,
Անխիղճ գազան, անկուշտ, ագահ:
Ո՞վ է տվել էստեղ քեզ սար,
Սարն ամենքիս է հավասար:
Ի՜նչ ես եկել սուտ տեր դարձել,
Ես էլ հիմար՝ ճիշտ եմ կարծել,
Ձագուկներըս տըվել եմ քեզ…
Կորի՛, գընա, դու չար Աղվես,
Հերիք ինչքան սուտ ես ասել.
Հիմի գիտեմ, չեմ վախում էլ.
Կացին չունես ծառը կտրես:
— Ո՞վ ասավ քեզ:
— Ագռավն ասավ:
— Ագռա՞վը, լա՜վ:
Ու Ագռավի վրա բարկացած Աղվեսը պոչը քաշեց, հեռացավ: Գնաց մի դաշտում սուտմեռուկի տվավ, վեր ընկավ, իբրև թե սատկել է: Ագռավն էլ կարծեց՝ իրավ սատկել է, թռավ եկավ վրեն իջավ, որ աչքերը հանի:
Աղվեսը՝ հա՛փ, հանկարծ բռնեց:
— Ղա՜-ղա՜, ղա՜-ղա՜,
Աղվես աղա…
— Ա՛յ դու կռավան չարալեզու,
Ո՜նց թե Կկվին ասել ես դու,
Թե ես կացին չունեմ սրած…
Կացին չունե՜մ… դե՜ հիմի կա՛ց…
— Վա՜յ, քեզ մեղա,
Աղվես աղա,
Ես եմ ասել, չեմ ուրանամ,
Ինձ քրքըի, ինձ կեր հում-հում,
Տո՛ւր ինչ պատիժ սիրտդ կուզի,
Բայց մի վերջին խոսքս լսի:
Ես էն սարում, հենց դեմ ու դեմ,
Էնպես մի թանկ պահուստ ունեմ,
Որ չես գտնի դու քո օրում
Ոչ մի թառում կամ անտառում:
Ընչի՞ համար էն ահագին
Գանձը կորչի հողի տակին:
Արի գնանք, հանեմ տամ քեզ,
Էնքան ուտե՜ս, էնքան ուտե՜ս…
Թե չլինի ու սուտ դուրս գամ,
Ես հո էստեղ միշտ կամ ու կամ…
— Գնա՛նք, ասավ Աղվեսը: Թե կլինի, շատ լավ,
թե չի լինի, էլի քեզ կուտեմ:
Գնացին:
Վերևից թռչելիս Ագռավը նկատել էր, որ մի թփում
պառկած էր գյուղացու շունը: Աղվեսին տարավ, տարավ,
դուրս բերավ ուղիղ էն թփի վրա:
— Ա՛յ, ասեց. էս թփումն է իմ պահուստը:
Աղվեսն ագահ վրա ընկավ թփին. շունը վեր
թռավ, կոկորդից բռնեց ու դրեց տակին: Աղվեսը
խեղդվելով սկսավ խռխռալ.
— Ա՜խ, ե՜ս… ա՜խ, ե՜ս…
Զգույշ Աղվես,
Փորձանքի մեջ
Ընկնեմ էսպե՜ս…
Ա՜խ, անիրա՜վ
Դու սև Ագռավ…
— Ինչքան էլ որ լինիս զգույշ,
Չարի համար թե վաղ, թե ուշ,
Էդ է պահված, Աղվես աղա,
Ղա՜, ղա՜, ղա՜, ղա՜…
Պատասխանեց Ագռավն ու թռավ:
Հարցեր և առաջադրանքներ
- Քանի՞ հերոս կա հեքիաթում: Թվարկի՛ր նրանց անունները:
Կկուն, Ագռավը, Աղվես, Շունը։
- Գրի՛ր ընդգծված բառերի հականիշները կամ հոմանիշները:
Աչքածակ — հոմանիշներ՝ անկուշտ, ծակաչք, ագահ, հականիշներ՝ առատաձեռն
Խաբել — հոմանիշներ՝ ստել, մոլորեցնել, հականիշներ՝ հավատացնել
Կեղծիք — հոմանիշներ՝ սուտ, խաբեություն, հականիշներ՝ ճշտություն, իսկություն
Ահագին -հոմանիշներ՝ հսկայական, մեծ, խոշոր, վիթխարի, ահռելի, հականիշներ՝ փոքր, չնչին։
Սպառնալ– հոմանիշներ՝ վախեցնել, ահաբեկել, հականիշներ՝վ սիրաշահել
Վախենալ –հոմանիշներ՝ սարսափել, երկյուղել, սարսափել, հականիշներ՝ արիանալ, քաջանալ
Տխուր – հոմանիշներ՝ անտրամադիր, տրտում, հականիշ՝ ուրախ, զվարթ, երջանիկ
- Անծանոթ բացատրի՛ր, օգտվի՛ր առցանց բառարանից:
Սրտամեռ — սիրտ չունեցող, անսիրտ, անգութ
Լիրբ — անամոթ, անպատկառ, անզգամ, լպիրշ, աներես,
Սուտմեռուկ տալ — սուտ մեռած, սատկած ձևանալ
Կռավան — կռավող, կռավելու ձայն հանող, (փոխաբերական), չարագուշակ ձայն ունեցող
- Հեքիաթը կկվի անունից համառոտ պատմի՛ր:
Ես երգում էի իմ ձագուկների համար, մեկ էլ հանկարծ եկավ Աղվեսը և ասաց, որ այս սարն իրենն է, որ այս ծառն իրենն է, ով է համաձարկվել թաքուն գալ և ապրել իր տարածքում։ Ես էլ վախեցա և ձագերիցս մեկը տվեցի նրան, որպեսզի կացինը չվերցնի և ծառը չկտրի։ Նա նորից եկավ, սպառնաց ինձ և ես էլ ստիպված նրան տվեցի իմ երկրորդ ձագուկին։ Բայց հետո ագռավից իմացա, որ աղվեսը ստում է, և երբ Աղվեսը եկավ երրորդ ձագուկիս հետևից, ես նրան ասացի, որ նա ստախոս է, որ իրենը չեն, այլ բոլորին են հավասար, և որ ես չեմ վախենում նրանից։ Աղվեսը, հասկանալով, որ ես ամեն ինչ գիտեմ, հարցրեց, թե ով է ինձ ասել այդ մասին։ Ես էլ ասացի, որ Ագռավն է ինձ պատմել։
- Նշի՛ր հեքիաթի ամենաուրախ հատվածը:
Անխիղճ գազան, անկուշտ, ագահ:
Ո՞վ է տվել էստեղ քեզ սար,
Սարն ամենքիս է հավասար:
Ի՜նչ ես եկել սուտ տեր դարձել,
Ես էլ հիմար՝ ճիշտ եմ կարծել,
Ձագուկներըս տըվել եմ քեզ…
Կորի՛, գընա, դու չար Աղվես,
Հերիք ինչքան սուտ ես ասել.
Հիմի գիտեմ, չեմ վախում էլ.
Կացին չունես ծառը կտրես:
- Նշի՛ր հեքիաթի ամենատխուր հատվածը:
— Երեք հատ ձագ, աղա Աղվես։
— Երեք հատ ձագ ցույց կտամ քեզ։
Ու չե՞ս ասել, դու, անամոթ,
Մինը ծառա ղկես ինձ մոտ։
Ձգի շուտով մի հատը ցած,
Թե չէ՝ կացինս հրեն սրած,
- Ինչպիսի՞ մայրիկ էր կկուն:
Մայրիկ կկուն շատ միամիտ էր։ Թեև նա շատ էր սիրում իր ձագուկներին, սակայն շատ վախկոտ էր և դյուրահավատ։
- Ինչպիսի՞ն էր աղվեսը:
Աղվեսը շատ անխիղճ, խորամանկ էր և նենգ էր։
- Աղվեսին նամակ գրի՛ր:
Աղվե՛ս,
Հուսով եմ, որ գամփռ շունը քեզ մի լավ դաս տվեց, որ էլ երբեք չես փորձի խաբել անտառի որևէ բնակչի և ազնիվ կյանքով կապրես։
Հուսով եմ, որ կհետևես իմ խորհրդին։
- Կկվի անունից շանը նամակ գրի՛ր և շնորհակալություն հայտնի՛ր նրան:
Սիրելի՛ շուն,
Ես շատ շնորհակալ եմ քեզ, որ օգնեցիր իմ ընկեր ագռավին և մեզ՝ անտառի բոլոր բնակիչներիս, ազատվել անգութ, խորամանկ և նենգ աղվեսից։ Հուսով եմ, աղվեսն այլևս ոչ մեկին չի խաբի և չի վնասի։
- Նոր ավարտ հորինի՛ր հեքիաթի համար:
Կկվի համբերությունը հատվում է, նա հարձակվում է աղվեսի վրա ու հանում նրա աչքերը։ Աղվեսը մի կերպ փախչում է ու էլ երբեք չի վերադառնում ու չի ճնշում թույլերին։