365. Նախադասությունները լրացրո՛ւ (ուղղակի խոսքեր գրի՛ր):
1. Փոքրիկը խնդրեց.
— Մա՛մ, ինձ քաղցր բան կտա՞ս:
2. — Ե՞րբ,— անհանգիստ ասաց իշխանը, — ի՞նչի համար:
3. — Մայրս ինձ քաղցր բան չտվեց, — բողոքեց տղան:
4. — Դեռ չի՞ հասել տուն, — անհանգստացավ պապիկը:
5. — Մենք իսկական ձախողակներ ենք,— շարունակ ասում էր մարդ-մեքենան, — մենք իսկական ձախողակներ ենք:
366. Ընդգծված նախադասությունը (պատմողի խոսքը) գրիր՝
ա) ուրիշի ուղղակի. խոսքից առաջ,
բ) ուրիշի ուղղակի խոսքի մեջ:
Օրինակ՝
— Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա, — ծույլին հանդիմանում էին հարևանները:
ա) Հարևանները հանդիմանում էին ծույլին.
— Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
բ) — Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, — ծույլին հանդիմանում էին հարևանները, — վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
1. — Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը, — ցավով ասաց նավի հրամանատարը:
Նավի հրամանատարը ցավով ասաց․
— Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը։
— Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, — ցավով ասաց նավի հրամանատարը, — բայց չեք վերջացրել նորոգումը։
2. — Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ.- անհամբերությամբ ասաց տղան:
Տղան անհամբերությամբ ասաց․
— Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ։
Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, —անհամբերությամբ ասաց տղան — ինքս նրան կբերեմ։
3. — Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է, — հեռանալիս ասաց հյուրը:
Հյուրը հեռանալիս ասաց․
— Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է։
Հյուրը հեռանալիս ասաց․
Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, — ասաց հյուրը հեռանալիս, — դա շա՜տ հետաքրքիր է։
367. Երկխոսությանը շարունակի՛ր:
— Դե՛, — շշնջաց ընկերս, — սեղմի՛ր կոճակը:
— Զանգն արդեն հնչե՞լ է, — զարմացա ես, — ոչինչ չեմ լսել:
— Եթե ականջկալներդ հանեիր, — ասաց ընկերս — կլսեիր:
— Արդեն կարևոր չէ, — պատասխանեցի ես, — արի գնանք դուրս, ընդմիջում է:
370. Գրի՛ր երկխոսություն, որը տանն ես լսել (կարող ես նաև հորինել):
— Տղաս դասերը ավարտե՞լ ես, — հարցրեց ինձ հայրիկս։
— Համարյա, մնացել է վերջին դասը, — պատասխանեցի ես։
— Երբ վերջացնես միասին ֆիլմ կդիտենք, — ավելացրեց հայրս։
— Մամ դու մեզ հետ ֆիլմկ կդիտե՞ս, — հարցրեցինք մենք։
— Հեսա կմիյանամ, — պատասխանեց մայրս և գնաց պոպկոռն պատրաստելու։
371. Խոսքն ըստ օրինակի փոխի՛ր. ընդգծված անուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ ուղղակի:
Օրինակ՝
ա) Սոնան ասաց, որ գյուղն իրեն դուր եկավ, ինքն ուզում է էլի մնալ այդտեղ:
Սոնան ասաց.
— Գյուղն ինձ դուրս եկավ, ես ուզում եմ էլի մնալ այստեղ:
բ) Թզուկն ասաց, որ տղան գնա թագավորի գանձարան ու տեսնի կախարդական նկարը:
Թզուկն ասաց.
— Ա՛յ տղա, գնա՛ թագավորի գանձարան ու տե՛ս կախարդական նկարը:
1. Հայրն Արտակին ասաց, որ ճանապարհից վերցնի իր հեծանիվը. որովհետև մարդկանց խանգարում է:
Հայրն Արտակին ասաց․
— Ճանապարհից վերցու հեծանիվդ, մարդկանց խանգարում է:
2. Տղայի ընկերն ասաց, որ ինքն էլ չի սպասում թզուկի գալուն ու տուն է գնում:
— Ես էլ չեմ սպասում թզուկի գալուն, — ասաց տղայի ընկերը, — տուն եմ գնում:
3. Թագավորը տղային ասաց, որ գնա երկրից երկիր ման գա ու գտնի իր մատանու քարը:
Թագավորը տղային ասաց․
— Գնա երկրից երկիր ման արի ու գտիր իմ մատանու քարը:
4. Նապաստակն ու մուկն ասացին, որ իրենք գնում են տղային օգնելու:
Նապաստակն ու մուկն ասացին․
— Մենք գնում ենք տղային օգնելու:
5. Արջը նապաստակին ու մկանը խնդրեց, որ իրեն էլ տանեն աշխարհը տեսնելու:
Արջը նապաստակին ու մկանը խնդրեց․
— Ինձ ել տարեք աշխարհը տեսնելու:
6. Արեգնազանը ներկայացավ և ասաց, որ ինքն իշխան Արմանի որդին է:
Արեգնազանը ներկայացավ և ասաց․
— Ես իշխան Արմանի որդին եմ:
7. Թագավորը հյուրին խնդրում էր, որ իրեն մենակ չթողնի կախարդի մոտ:
Թագավորը հյուրին խնդրում էր․
— Ինձ մենակ չթողնես կախարդի մոտ։
372. Ընդգծված անուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ ուղղակի:
1. Նկարիչը կանչեց, որ ինքը շատ հետաքրքիր բան է գտել:
Նկարիչը կանչեց․
— Ես շատ հետաքրքիր բան եմ գտել։
2. Տղան մորը գգուշացրեց, որ ինքը անծանոթ մարդկանց է հրավիրել:
Տղան մորը զգուշացրեց․
— Ես անծանոթ մարդկանց եմ հրավիրել։
3. Մայրը տղային ասաց, որ ինքն էլ է հետաքրքրվում տղայի հյուրերով:
Մայրը տղային ասաց․
— Ես ել եմ հետաքրքրվում քո հյուրերով։
4. Ընկերը Լևոնին ասաց, որ ինքը բացատում դարչնագույն մարդկանց է տեսել:
Ընկերը Լևոնին ասաց․
— Ես բացատում դարչնագույն մարդկանց եմ տեսել:
5. Լևոնն ընկերոջն ասաց, որ նա հավանաբար երազ է տեսել, ոչ թե իսկական մարդկանց:
Լևոնն ընկերոջն ասաց․
— Դու հավանաբար երազ էս տեսել, այլ ոչ իսկական մարդկանց։
6. Տղան շուրջը նայեց ու հարցրեց, թե որտե՞ղ կթաքնվեն, եթե անձրև գա:
Տղան շուրջը նայեց ու հարցրեց․
Որտե՞ղ կթաքնվենք, եթե անձրև կգա։
Ուշադի՛ր կարդա և հիշի՛ր։
Ուրիշի խոսքը կոչվում է ուղղակի, եթե խոսողը այն մեջբերում է բառացի, առանց փոփոխության: Ուրիշի ուղղակի խոսքը պատմողի խոսքից տրոհվում է միջակետով, գծիկով, ստորակետ-գծով:
Ուրիշի խոսքը կոչվում է անուղղակի, եթե խոսողը այն մեջբերում է ոչ թե նույնությամբ, այլ պատմողաբար: Անուղղակի խոսքը պատմողի խոսքին միանում է որ կամ թե շաղկապներով:
Ուղղակի խոսքը կարելի է վերածել անուղղակի խոսքի, իսկ անուղղակի խոսքը՝ ուղղակիի: